Remmende MS medicijnen
Voor multiple sclerosis zijn verschillende middelen op de markt die de ziekte activiteit kunnen afremmen. Er is een verschil tussen eerstelijns en tweedelijns medicatie en de medicijnen zijn op verschillende manieren werkzaam met ook verschillende mogelijke bijwerkingen. Onderstaand overzicht is bedoeld om eenvoudiger te kunnen vergelijken en het juiste gesprek aan te kunnen gaan met de neuroloog bijvoorbeeld bij het kiezen of wisselen tussen medicijnen.
1e Lijns Medicatie
Na de diagnose zal een neuroloog adviseren een keuze te maken uit een aantal eerstelijns medicijnen. De keuze kan o.a. afhangen van bijvoorbeeld de voorkeur van toediening (tabletten of injecties) of op basis van mogelijke bijwerkingen. Er bestaat niet perse een ‘beste’ keuze, het is zeer situatie afhankelijk en persoonsgebonden.
- Interferon-Beta (Avonex, Rebif, Plegridy, Betaferon)
- Copaxone
- Aubagio
- Tecfidera
Zinbryta (Daclizumab): is per maart 2018 van de markt gehaald i.v.m. de kans op ernstige ontstekingsreacties in de hersenen.
2e Lijns Medicatie:
Tweedelijns medicijnen mogen pas door een arts worden voorgeschreven nadat gebleken is dat eerstelijns medicijnen niet werken of wanneer de MS een zeer actief of agressief ziekteverloop laat zien.
- Tysabri
- Gilenya
- Lemtrada
Nieuwe verwachte medicijnen (in testfase):
- Ocrevus (Ocrelizumab) – In maart 2017 in de VS goedgekeurd en toegelaten. Verwachte beschikbaarheid in Nederland is eind 2017 (Bron – juni 2016: Roche Media Release en MSweb / MSweb – april 2017). Update: Ocrevus is in het basispakket opgenomen vanaf maart 2018.
MS medicijnen Vergelijkingstabel 1
~Toediening & Werking~
| Eerstelijns Medicatie | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Merknaam | Werkzame stof | MS vorm | Toediening | Hoe vaak? | |
| Avonex | Interferon bèta-1a (30 mcg) | RRMS | injecties in spier | 1x per week | |
| Rebif | Interferon bèta-1a (44 mcg) | RRMS | injecties | 3x per week | |
| Plegridy | Interferon bèta-1a (125 mcg) | RRMS | injecties | 1x per 2 weken | |
| Betaferon | Interferon bèta-1b (250 mcg) | RRMS | injecties | Om de dag | |
| Copaxone | Glatirameer (20 mcg) | RRMS | injecties | Dagelijks of 3x per week | |
| Aubagio | Teriflunomid | RRMS | Tabletten | 1x per dag | |
| Tecfidera | Dimethylfumaraat | RRMS | Tabletten | 2x per dag | |
| Tweedelijns Medicatie | |||||
| Merknaam | Werkzame stof | MS vorm | Toediening | Hoe vaak? | |
| Gilenya | Fingolimod | RRMS | Tabletten | Dagelijks | |
| Tysabri | Natalizumab | RRMS | infuus | 1x per maand | |
| Lemtrada | Alemtuzumab | RRMS | infuus | 2 Kuren: 1x per dag 5 dagen lang. Daarna een jaar later 1x per dag 3 dagen lang. | |
| Ocrevus | Ocrelizumab | RRMS + PPMS | infuus | 1x per 6 maanden | |
| Verwachte Medicatie | |||||
MS medicijnen Vergelijkingstabel 2
~Wat doet het medicijn vs. Bijwerkingen~
| Eerstelijns Medicatie | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Merknaam | Sinds | Wat doet het medicijn? | Meest voorkomende bijwerkingen | ||
| Avonex | 1995 | Interferonen zijn natuurlijke eiwitten die door het lichaam zelf worden aangemaakt en een rol spelen bij het afweersysteem en bestrijding van ziekten. Gemaakt van een kweek van zoogdiercellen en heeft dezelfde samenstelling als het menselijk product. | Griepachtige verschijnselen (welke na een dag verdwijnen). Reacties op de injectieplaats zoals pijn en ontsteking. Minder vaak voorkomende bijwerkingen zijn depressie en angst, hartkloppingen, verlies van eetlust, haaruitval, slaapproblemen en nervositeit. | ||
| Rebif | 1996 | idem van Avonex | Reacties op de injectieplaats, zoals roodheid of enigszins pijnlijk. Minder vaak voorkomende bijwerkingen zijn griepachtige verschijnselen, hartkloppingen, rugpijn, opvliegingen, misselijkheid, braken, diarree, huiduitslag, slaapproblemen en nervositeit. | ||
| Plegridy | 2015 | Interferon die anders is klaargemaakt wat zorgt voor een verlengde medicijn afgifte. | |||
| Betaferon | 1996 | Reacties op de injectieplaats (80%): de huid kan gezwollen, rood en pijnlijk worden. Overige bijwerkingen: grieperig gevoel, moeheid, menstruatiestoornissen en depressie. Afname van bijwerkingen dikwijls na 3 maanden en te verminderen met ibuprofen. | |||
| Copaxone | 2004 | Bestaat uit stukjes synthetisch eiwit die lijken op myeline waardoor de beschadigingen en ontstekingen worden geremd. | Reacties op de injectieplaats, blozen, pijn op de borst, kortademigheid of hartkloppingen. Maag/darm klachten, gewrichtspijn en rugpijn. | ||
| Aubagio | 2013 | Remt de deling van een bepaald type geactiveerde witte bloedcellen die verantwoordelijk zijn voor het ontstekingsproces bij MS. | |||
| Tecfidera | 2013 | De precieze werking van het middel is niet geheel duidelijk. Dimethylfumaraat lijkt ervoor te zorgen dat het afweersysteem de hersenen en ruggenmerg niet meer beschadigt. | Blozen en maagproblemen en de witte bloedlichaampjes kunnen afnemen. Klein risico op PML. | ||
| 2017 – maart 2018 | Bindt zich aan een bepaald type witte bloedcellen, met name de CD25, wat verhindert dat de T-cellen de myelinelaag aanvallen. | Het medicijn wordt per maart 2018 in Europa van de markt gehaald i.v.m. de kans op ernstige ontstekingsreacties in de hersenen. | |||
| Tweedelijns Medicatie | |||||
| Gilenya | 2012 | Gilenya passeert de bloed-hersen barrière en bindt zich daar aan de T-cellen (witte bloedcellen) waardoor deze niet de lichaamseigen myelinelaag aanvallen om ontstekingen en beschadiging van zenuwweefsel te beperken. | Verhoogde kans op infecties (m.n. longinfecties), hartritmestoornissen en hartfalen. Vermoedelijk lager risico op PML dan bij Tysabri. | ||
| Tysabri | 2006 | Het is een monoklonaal antilichaam (eiwit) dat verhindert dat witte bloedcellen (T-cellen) het centraal zenuwstelsel bereiken (bloed-hersen barrière) en de zenuwcellen en hun uitlopers d.m.v. ontstekingen vernietigd. De schade bij MS-terugvallen, wordt immers veroorzaakt door die T-cellen die de hersenen binnendringen. | Kort na het toedienen: hoofdpijn, duizeligheid, vermoeidheid, keelpijn, huiduitslag, jeuk en koortsrillingen. Voornaamste ernstige bijwerking: kans op PML. Dit risico wordt gemonitord d.m.v. bloedonderzoek naar het JC virus. Het PML risico wordt groter na 24 maanden / infusen. | ||
| Lemtrada | 2014 | Gedeeltelijke afbraak van het immuunsysteem. Lemtrada bindt zich aan een specifiek eiwit, dat zich op de witte bloedcellen bevindt en welke verantwoordelijk zijn voor de aanvallen op de myeline. Lemtrada breekt de ziekmakende cellen af (B en T cellen). Hierna gaat het lichaam nieuwe witte bloedcellen aanmaken die minder tot geen aanvallen op het zenuwstelsel veroorzaken. Werd voorheen gebruikt bij leukemie (Campath), en is daarna aangepast / doorontwikkeld voor gebruik bij MS als Lemtrada. | Infusie gerelateerde reacties tijdens de behandeling zoals hoofdpijn, misselijkheid, koorts, huiduitslag en vermoeidheid. Verhoogt risico op infecties en voornaamste ernstige bijwerking is kans op een schildklieraandoening / kanker, melanomen, te weinig bloedplaatjes en bepaalde nieraandoeningen. | ||
| Ocrevus | Maart 2018 | Richt zich op een bepaald type witte bloedcellen, met name de CD20-positieve B-cellen. Naast RRMS is dit het eerste medicijn voor PPMS. | Trials lopen nog. Vooralsnog milde bijwerkingen vrijgegeven: voornamelijk reacties op het infuus, infecties van de bovenste luchtwegen. | ||
| Verwachte Medicatie | |||||
Meer informatie en uitleg over medicaties?
De websites van het Nationaal MS Fonds, MS in behandeling en MSweb zijn erg prettig en informatief om hiervoor te gebruiken.
Bronnen: De informatie in de tabellen is gebaseerd op de informatie zoals vrijgegeven door de betreffende fabrikanten op websites, informatieboekjes en handleidingen (Bayer, Biogen, EMD Serono, Genzyme, Novartis, Teva), en Wikipedia.